1. Giriş
Kasten yaralama suçu, Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) 86. maddesinde düzenlenmiş olup, bir kimsenin kasten bir başkasının vücuduna acı vermesi veya sağlığının ya da algılama yeteneğinin bozulmasına neden olmasıyla oluşur. Ancak bazı hallerde, fail suçu işlerken mağdurun haksız bir fiilinin etkisi altında kalabilir. Bu durumda failin cezai sorumluluğu azalır ve haksız tahrik indirimi gündeme gelir.
Haksız tahrik kurumu, insan doğasının duygusal yönünü dikkate alarak cezanın adaletli biçimde belirlenmesini sağlayan bir düzenlemedir. Failin, mağdurun haksız bir davranışı karşısında anlık öfke veya şiddetli elem duygusu ile hareket etmesi halinde, cezada indirim yapılması mümkündür.
2. Haksız Tahrikin Hukuki Dayanağı
TCK’nın 29. maddesinde haksız tahrik şu şekilde düzenlenmiştir:
“Haksız bir fiilin meydana getirdiği hiddet veya şiddetli elemin etkisiyle bir kimse suç işlerse, bu halde fail hakkında verilecek cezada indirim yapılır.”
Bu hüküm gereğince haksız tahrik, cezayı ortadan kaldıran değil, cezayı azaltan bir şahsi sebep niteliğindedir. Failin işlediği suçun ağırlığı sabit kalmakla birlikte, tahrik altında hareket etmesi nedeniyle cezai sorumluluğu hafifler. Böylece ceza, failin içinde bulunduğu psikolojik durum dikkate alınarak daha adil bir biçimde belirlenir.
3. Haksız Tahrikin Unsurları
Haksız tahrik indiriminin uygulanabilmesi için belirli şartların birlikte gerçekleşmesi gerekir. Bu unsurlar şunlardır:
a. Haksız Bir Fiilin Bulunması
Faili öfke veya elem duygusuna sevk eden davranışın haksız olması gerekir.
- Hukuka uygun eylemler (örneğin bir polisin görevini yerine getirmesi, bir öğretmenin disiplin uygulaması) tahrik sayılmaz.
- Haksız fiilin mağdurdan gelmesi gerekir; üçüncü kişilerin davranışı bu kapsamda değerlendirilemez.
- Haksız fiilin gerçek olması zorunludur. Failin yalnızca öyle zannetmesi yeterli değildir.
b. Failin Öfke veya Şiddetli Elem Altında Kalması
Failin işlediği fiili, ani bir öfke patlaması veya şiddetli elem duygusu içinde gerçekleştirmiş olması gerekir. Haksız fiil, failin ruhsal dengesini bozacak nitelikte olmalıdır.
Basit rahatsızlıklar, tartışmalar veya alışılmış küçük çatışmalar bu kapsamda değerlendirilmez.
c. Nedensellik Bağı
Haksız fiil ile işlenen suç arasında doğrudan bir neden-sonuç ilişkisi olmalıdır.
Yani fail, tahrikin etkisiyle suçu işlemelidir. Tahrik ile eylem arasında uzun bir süre geçmesi halinde failin “soğuma sürecine” girdiği kabul edilerek indirim uygulanmaz.
d. Orantılı Tepki
Failin gösterdiği tepki, maruz kaldığı tahrikle orantılı olmalıdır.
Mağdurun basit bir hakaretine karşı hayati tehlike oluşturacak bir saldırıda bulunulmuşsa, tahrik indirimi kısmen veya hiç uygulanmaz.
4. Kasten Yaralama Suçunda Haksız Tahrik İndirimi
Kasten yaralama suçunda haksız tahrik indirimi, mahkeme tarafından somut olayın tüm özellikleri dikkate alınarakuygulanır. Burada temel ölçüt, mağdurun davranışının ağırlığı ve failin tepkisinin düzeyidir.
TCK m.86’ya göre:
- Kasten yaralama suçunun temel hali 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezasını gerektirir.
- Eğer suç haksız tahrik altında işlenmişse, mahkeme TCK m.29 gereğince cezada 1/4’ten 3/4’e kadar indirimyapabilir.
Mahkeme indirimin oranını belirlerken şu kriterleri dikkate alır:
- Haksız fiilin ağırlığı
- Failin duygusal tepkisinin yoğunluğu
- Eylemin aniden gelişip gelişmediği
- Failin geçmişi, sabıkasızlığı veya kişisel özellikleri
- Olayın oluş biçimi ve taraflar arasındaki ilişki
5. Yargıtay Uygulamasından Örnekler
Yargıtay 3. Ceza Dairesi, E.2017/9845, K.2018/2241
Sanığın, mağdur tarafından ağır şekilde hakarete uğradıktan sonra anlık öfkeyle yumruk atarak mağduru yaralaması olayında, haksız tahrik indiriminin uygulanması gerektiğine karar verilmiştir.
Yargıtay 1. Ceza Dairesi, E.2020/374, K.2021/1569
Taraflar arasında geçmişten gelen husumet bulunmasına rağmen failin olaydan bir gün sonra planlı biçimde saldırıda bulunması halinde, “soğuma süresi” yaşandığı gerekçesiyle haksız tahrik indirimi uygulanmamıştır.
Yargıtay 6. Ceza Dairesi, E.2019/1342, K.2020/2550
Failin mağdurdan gelen fiziksel saldırı sonrası kendini savunmak amacıyla karşılık vermesi halinde, orantılı tepki sınırında kalmak kaydıyla haksız tahrik indirimi uygulanabileceği belirtilmiştir.
Bu örnekler göstermektedir ki haksız tahrik indirimi, olayın özelliğine göre değişiklik gösterir ve her olay kendi içinde değerlendirilir.
6. Haksız Tahrik İndiriminin Uygulanmadığı Durumlar
Aşağıdaki durumlarda haksız tahrik indirimi uygulanmaz:
- Failin tahrik oluşturan eylemi kendisi başlatmışsa,
- Fail, tahrik eyleminden sonra makul bir soğuma süresi geçtikten sonra suçu işlemişse,
- Failin tepkisi tahrike oranla aşırı derecede ağır ise,
- Haksız fiil üçüncü kişilerden kaynaklanmışsa,
- Failin olayı planlayarak veya intikam amacıyla gerçekleştirdiği hallerde.
7. Haksız Tahrik ve Meşru Savunma Farkı
Haksız tahrik ile meşru savunma (TCK m.25) sıklıkla karıştırılır.
Aralarındaki fark şudur:
- Meşru savunma, devam eden bir saldırıya karşı kendini koruma hakkıdır ve cezasızlık sonucunu doğurur.
- Haksız tahrik ise geçmişte yaşanmış bir haksız fiilin etkisiyle suça yönelmedir ve sadece cezada indirim sağlar.
Dolayısıyla, saldırı sona ermişse veya tehlike ortadan kalkmışsa, artık meşru savunmadan değil, haksız tahrikten söz edilir.
8. Uygulamada Mahkeme Takdiri
Haksız tahrik indirimi, mahkemenin takdirine bağlıdır. Hakim, olayın oluş biçimini, tarafların beyanlarını, tanık ifadelerini ve delilleri değerlendirerek tahrikin ağırlığına göre indirim oranını belirler.
Yargıtay denetiminde, mahkemelerin “tahrik indirimi oranını somut gerekçeyle açıklama” yükümlülüğü bulunmaktadır.
Örneğin:
- Basit hakaret veya sözlü sataşmalarda 1/4 oranında,
- Ağır hakaret, fiziksel saldırı veya onur kırıcı eylemlerde 1/2 oranında,
- Failin ciddi biçimde tahrik edildiği durumlarda 3/4 oranına kadar indirim uygulanabilir.
9. Sonuç
Kasten yaralama suçunda haksız tahrik indirimi, failin mağdurun haksız eylemine tepki olarak anlık öfke veya şiddetli elem duygusuyla hareket ettiği durumlarda adaletli bir ceza belirlenmesini sağlar. Ancak her olayın koşulları farklıdır; bu nedenle indirim oranı mahkeme tarafından somut olayın özelliklerine göre belirlenir.
Failin duygusal durumu, olayın gelişimi ve tahrikin ağırlığı doğru analiz edilmeden savunma yapılması, cezanın yüksek belirlenmesine neden olabilir. Bu nedenle, kasten yaralama suçu veya haksız tahrik indirimi söz konusu olduğunda, deneyimli bir ceza avukatı tarafından profesyonel hukuki destek alınması son derece önemlidir.